De cijfers op een rijtje
Overzicht milieu-impact voedingsmiddelen
Goede en heldere informatie vormt het startpunt om de agro-foodsector en samenleving duurzamer te maken. Door de jaren heen hebben we veel informatie verzameld en onderzoek gedaan naar de milieu-impact van agrarische producten en voedingsmiddelen. Regelmatig wordt gevraagd naar onze inzichten. Daarom zetten we graag de cijfers eens op een rijtje.
In onderstaande tabel zie je de CO2-uitstoot (kg CO2eq/kg) van een selectie voedingsmiddelen die in Nederland worden geconsumeerd en waar we vaak vragen over krijgen. Regelmatig zullen we de cijfers updaten met onze nieuwste inzichten en berekeningen.
Milieu-impact berekenen
Gehele levenscyclus in beeld: ‘Cradle-to- End of Life’
De cijfers in de oranje kolommen in de tabel geven de milieu-impact (kilogram CO2-uitstoot per kilogram product) van het product over de gehele levenscyclus, oftewel ‘Cradle-to-End of Life’. Dit betekent dat in de berekening de gehele levenscyclus van het product is meegenomen. Dus van grondstofgebruik, transport, bereiding bij de consument thuis tot de uiteindelijke afvalverwerking van de verpakkingen en restproducten.Een deel van de levenscyclus: 'Cradle-to-Retail'
In de groene kolommen in de tabel zie je de milieu-impact (kilogram CO2-uitstoot per kilogram product) van het product tot en met de retail (Cradle-to-Retail). Dit betekent dat de impact is berekend tot en met de winkel. De consumentenfase en afvalfase zijn hier dus niet in beschouwing genomen.Inclusief en exclusief land use change
De eerste en vierde kolommen in de tabel geven de impact weer inclusief ‘land use change’ (landgebruiksverandering). Dit betekent dat bijvoorbeeld ontbossing voor de teelt van gewassen die gebruikt worden voor diervoer is meegenomen in de berekening. In de tweede en vijfde kolom is de klimaatimpact die specifiek wordt veroorzaakt door ‘land use change’ af te lezen. De bijdrage van ‘land use change’ aan de milieu-impact wordt apart getoond omdat deze berekening een grotere methodologische onzekerheid kent.
Levenscyclusanalyse: Cradle-to-End of Life & Cradle-to-Retail
RIVM - Database milieubelasting voedingsmiddelen
In 2019 hebben we in opdracht van RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de milieubelasting van voedingsmiddelen, zoals geconsumeerd in Nederland, berekend. Het resultaat is een consistente database met milieugegevens van diverse voedingsmiddelen. Deze gegevens worden gebruikt voor onderzoek op gebied van gezonde en duurzame voedingspatronen en informatie daarover. RIVM stelt deze gegevens beschikbaar om verschillende geïnteresseerden een consistente set milieugegevens aan te bieden om mee te werken. De tabel aan de linkerzijde is consistent met de RIVM-database.Verschillen: bereiding van producten bij de consument
In de tabel zie je een groot verschil tussen de resultaten van ‘Cradle-to-End of Life’ en ‘Cradle-to-Retail’. Dit verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door de consumentenfase. In deze fase worden een product bij de consument thuis bereid, bijvoorbeeld gekookt of gebakken. Dit kan een verandering in gewicht teweegbrengen. Een product kan na de bereiding meer of juist minder wegen. Bij de bereiding van vlees treedt bijvoorbeeld een gewichtsafname op, het vlees slinkt door vochtverlies, als het bereid wordt. Bij de bereiding van rijst is dit precies andersom, door vochtopname tijdens het koken neemt het gewicht van rijst juist toe. Daarnaast hebben er nog andere factoren invloed op de milieu-impact tijdens de consumentenfase, zoals voedselverliezen en het toevoegen van olie en/of andere vetten tijdens de bereiding.Duurzaamheid: Vergelijking per kilogram product vaak niet zinvol
In veel gevallen wordt de milieu-impact van voedingsmiddelen vergeleken per kilogram product. Echter, voedingsmiddelen verschillen in nutritionele waarde. Daarom is de milieu-impact per kilogram product meestal geen zinvolle vergelijkingsbasis om de duurzaamheid van voedingsmiddelen te bepalen.Balans tussen milieu-impact en nutritionele waarden
Het is mogelijk om zowel de milieu-impact als de nutritionele waarden van een voedingsproduct te analyseren. Op die manier is een zinvolle vergelijking mogelijk. Om deze vergelijking te maken hebben we Optimeal ontwikkeld. Optimeal is een optimalisatieprogramma waarmee de duurzaamheid en gezondheid van voedingsmiddelen en voedingspatronen berekend kunnen worden. Dit gebeurt op basis van lineair of kwadratisch programmeren. Voor Natuur & Milieu hebben we met behulp van Optimeal het Menu van Morgen berekend. In dit onderzoek hebben we geanalyseerd hoe een gezond en duurzaam eetpatroon voor Nederland ingevuld kan worden. Het Menu van Morgen geeft inzicht in het gewenste Nederlandse eetpatroon voor 2030. Daarnaast hebben we voor WWF UK een aantal duurzame én gezonde voedingspatronen opgesteld (Livewell Plates).Life Cycle Assessment (LCA)
De berekeningen zijn gemaakt op basis van de onderzoeksmethode 'Life Cycle Assessment’, ook wel Levenscyclusanalyse (LCA) genoemd. Een LCA biedt de mogelijkheid om de gehele levenscyclus van een product in beeld te brengen. Op deze manier kan bepaald worden waar de mlieu-impact in de keten plaats vindt (hotspots). Bovendien is het met een LCA mogelijk om meerdere impactcategorieën te onderzoeken. Naast CO2-uitstoot spelen er natuurlijk nog veel meer milieuthema’s, zoals landgebruik, watergebruik, verzuring en vermesting.
De berekeningen zijn gemaakt op basis van de onderzoeksmethode 'Life Cycle Assessment’, ook wel Levenscyclusanalyse (LCA) genoemd. Een LCA biedt de mogelijkheid om de gehele levenscyclus van een product in beeld te brengen. Op deze manier kan bepaald worden waar de mlieu-impact in de keten plaats vindt (hotspots). Bovendien is het met een LCA mogelijk om meerdere impactcategorieën te onderzoeken. Naast CO2-uitstoot spelen er natuurlijk nog veel meer milieuthema’s, zoals landgebruik, watergebruik, verzuring en vermesting.
Meer informatie
Meer weten over het berekenen van de milieuimpact van voedingsmiddelen?
Neem contact op met Roline Broekema
voor meer informatie.
